Από το Ηράκλειο στη Ζυρίχη και τώρα στο Βερολίνο: Η Κρητικιά που αλλάζει το μέλλον των πλαστικών!
Η πρωτοποριακή έρευνα της Κρητικιάς χημικού πάνω στη διάσπαση των πολυμερών και την ανακύκλωσή τους, της χάρισε μια θέση στην έγκριτη λίστα του Falling Walls του Βερολίνου που, κάθε χρονιά, αναγνωρίζει τις προόδους που «σπάνε τείχη» στην επιστήμη και την κοινωνία. Αυτή η αναγνώριση τοποθετεί την Δρα Αθηνά Αναστασάκη σε έναν επιλεγμένο κύκλο επιστημόνων των οποίων το έργο αναδιαμορφώνει την κατανόησή μας για τον φυσικό κόσμο.
Η συμπερίληψη της ερευνήτριας από την Κρήτη-που «Έσπασε το Τείχος της Πλαστικής Κυκλικότητας» (Breaking the Wall of Plastic Circularity)-στη λίστα του Falling Walls με τους 10 πρωτοπόρους στο πεδίο των φυσικών επιστημών θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές αναγνωρίσεις που μπορεί να λάβει μια ή ένας επιστήμονας, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Αθηνά Αναστασάκη είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Πολυμερών Υλικών στο Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ζυρίχης (ΕΤΗ) και επικεφαλής του Εργαστηρίου Βιώσιμων Πολυμερών που επικεντρώνεται στη σύγχρονη χημεία πολυμερών και στις μεθόδους ανακύκλωσής τους, αλλά και στην «πράσινη χημεία» γενικότερα.
Η πλαστική κυκλικότητα περιγράφει ένα μοντέλο διαχείρισης πλαστικών που στοχεύει στη μείωση της χρήσης καινούργιων πλαστικών και στην επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση πλαστικών απορριμμάτων για τη δημιουργία νέων προϊόντων. Με άλλα λόγια, αντί να πετιούνται τα πλαστικά μετά τη χρήση τους, να παραμένουν σε χρήση για όσο το δυνατόν περισσότερο, είτε μέσω επαναχρησιμοποίησης, είτε μέσω ανακύκλωσης για τη δημιουργία νέων προϊόντων. Αυτό μειώνει την ανάγκη παραγωγής νέου πλαστικού, και φυσικά περιορίζει και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Η χημική βιομηχανία έχει μακρά παράδοση στην παραγωγή πολυμερών, που περιλαμβάνει τη μετατροπή μικρών μοριακών δομικών στοιχείων σε μακριές αλυσίδες μορίων που συνδέονται μεταξύ τους. Τα πολυμερή αποτελούν τη βάση όλων των πλαστικών ειδών της καθημερινότητάς μας, όπως το PET και η πολυουρεθάνη. Και ενώ ο σχηματισμός πολυμερών έχει ερευνηθεί επαρκώς, οι επιστήμονες έχουν δώσει ελάχιστη προσοχή στη διάσπαση των πολυμερικών αλυσίδων (μια διαδικασία που ονομάζεται αποπολυμερισμός) για την ανάκτηση των μεμονωμένων δομικών τους στοιχείων (μονομερών). Ένας λόγος για αυτό είναι ότι η διάσπαση των πολυμερών είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, ενώ συνήθως τα ανακυκλωμένα πολυμερή χρησιμοποιούνται συνήθως μόνο στην παρασκευή προϊόντων χαμηλής αξίας.
Η Δρ Αναστασάκη θέλει να το αλλάξει αυτό, και μάλιστα το 2022 έκανε ένα πρώτο βήμα προς την πραγματική ανακύκλωση πλαστικού, διασπώντας το στα μοριακά δομικά του στοιχεία και ανακτώντας πάνω από το 90% αυτού.
Αξίζει να σημειωθεί πως η Αθηνά Αναστασάκη έχει λάβει αρκετές διακρίσεις για το ερευνητικό έργο της, ανάμεσα σε αυτές μια επιχορήγηση εκκίνησης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC Starting Grant 2020), το Hanwha-Total IUPAC Young Scientist Award 2020, το Ruzicka Prize 2022, το βραβείο Jon Weaver της Βασιλικής Εταιρείας Χημείας για το καλύτερο διδακτορικό του Ηνωμένου Βασιλείου στη χημεία πολυμερών και μια υποτροφία Marie Curie για να συνεργαστεί με τον Craig Hawker στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα.
Συνάντηση «φωτεινών μυαλών» στο Βερολίνο
Το Ίδρυμα Falling Walls, με έδρα το Βερολίνο της Γερμανίας, πήρε το όνομά του από την πτώση του Τείχους το 1989, που αποτελεί ένα σύμβολο της υπέρβασης εμποδίων. Από το 2009 συγκεντρώνει, σε ετήσια βάση, παγκόσμιες προσωπικότητες του ακαδημαϊκού, του επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου, των ΜΜΕ και της κοινωνίας των πολιτών για να συζητήσουν τις δυνατότητες των επιστημονικών επιτευγμάτων για την επίλυση μεγάλων παγκόσμιων προκλήσεων και τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου μέλλοντος.
Η ετήσια λίστα του Ιδρύματος με τις «Επιστημονικές Ανακαλύψεις της Χρονιάς» είναι το αποτέλεσμα μιας εκτενούς διαδικασίας υποβολής υποψηφιοτήτων και αξιολόγησης, η οποία κορυφώνεται με παρουσιάσεις στο Falling Walls Science Summit το οποίο λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στις 9 Νοεμβρίου στο Βερολίνο.
Το Falling Walls Science Summit θεωρείται ένα εμβληματικό διεθνές, διεπιστημονικό και διατομεακό φόρουμ για επιστημονικές ανακαλύψεις και για τον διάλογο μεταξύ πρωτοπόρων στην επιστήμη και στην κοινωνία.
Πέντε διακεκριμένες διεθνείς κριτικές επιτροπές αξιολόγησαν φέτος περισσότερες από 1.500 συμμετοχές από 52 χώρες και επέλεξαν τις 10 πιο πολλά υποσχόμενες και προοδευτικές επιστημονικές ανακαλύψεις σε καθεμία από πέντε κατηγορίες: Βιοεπιστήμες, Φυσικές Επιστήμες, Μηχανική & Τεχνολογία, Κοινωνικές & Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνη & Επιστήμη.
Από αυτή την ετήσια λίστα μόνο ένα έργο από κάθε κατηγορία (συνολικά πέντε) θα τιμηθεί ως «Επιστημονική Ανακάλυψη της Χρονιάς 2025» και τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στις 16 Σεπτεμβρίου 2025. Ωστόσο για τους επιστήμονες, και μόνο η συμπερίληψή τους σε μια από τις λίστες με τις 10 κορυφαίες ανακαλύψεις του Falling Walls σε καθένα από τα πεδία, είναι σημαντική καθώς ανεβάζει το επαγγελματικό τους κύρος, επηρεάζει θετικά τη σταδιοδρομία τους, τους ανοίγει πόρτες σε διεθνείς συνεργασίες και ενισχύει τον κοινωνικό αντίκτυπο του έργου τους.
Αξίζει να σημειωθεί πως πέρσι στο πεδίο των φυσικών επιστημών, όπου είναι φιναλίστ η Δρ Αναστασάκη, νικητής ήταν ο Saw Wai Hla, ο οποίος «Έσπασε το Τείχος 128 Χρόνων Ιστορίας των Ακτίνων Χ», επιτυγχάνοντας την πρώτη ακτινογραφία ενός μεμονωμένου ατόμου, σηματοδοτώντας ένα ορόσημο στην επιστήμη των ακτίνων Χ και φέρνοντας «επανάσταση» στις μελέτες νανοκλίμακας και στην ανάλυση υλικών.
