Σε δεκαπέντε νομούς της Ελλάδας, οι θάνατοι ξεπερνούν σταθερά τις γεννήσεις για περισσότερα από 41 χρόνια, όπως προκύπτει από πρόσφατη ανάλυση του Ινστιτούτου Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ).
Ο ομότιμος καθηγητής Δημογραφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και διευθυντής του ΙΔΕΜ, Βύρων Κοτζαμάνης, επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι, αν και η υπογεννητικότητα αποτελεί επί δεκαετίες βασικό θέμα δημόσιας συζήτησης, έχει δοθεί ελάχιστη προσοχή στις τοπικές δημογραφικές ανισορροπίες, που συχνά είναι πολύ εντονότερες από τον εθνικό μέσο όρο.
Όπως σημειώνει, αυτές οι διαφοροποιήσεις αποτυπώνονται καθαρά σε όλους τους δημογραφικούς δείκτες. Περιοχές με μακροχρόνια αρνητικά ισοζύγια βλέπουν τον πληθυσμό τους να μειώνεται και να γηράσκει, οδηγούμενες σταδιακά σε δημογραφική παρακμή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΔΕΜ (Focus 2/2025), η Ελλάδα διατήρησε θετικά φυσικά ισοζύγια από το 1951 έως το 2010, με εξαίρεση μια σύντομη περίοδο (1998–2003). Ωστόσο, από τη δεκαετία του 2010 και έπειτα, οι θάνατοι υπερτερούν σταθερά των γεννήσεων, διαφορά που το 2024 έφτασε τις 58,5 χιλιάδες, ενώ συνολικά την περίοδο 2011–2024 οι θάνατοι ήταν πάνω από μισό εκατομμύριο περισσότεροι από τις γεννήσεις.
Η αλλαγή αυτή, εξηγεί ο καθηγητής, οφείλεται αφενός στη γήρανση του πληθυσμού καθώς οι πολίτες άνω των 65 ετών αυξήθηκαν από 520.000 το 1951 σε περίπου 2,5 εκατομμύρια το 2024— και αφετέρου στη ραγδαία μείωση των γεννήσεων, οι οποίες μειώθηκαν από 148.000 το 1980 σε μόλις 68.500 το 2024. Οι νεότερες γενιές γυναικών αποκτούν πλέον λιγότερα παιδιά και σε μεγαλύτερη ηλικία.
Σε επίπεδο νομών, οι ανισότητες είναι εντυπωσιακές. Από το 1980 έως το 2024:
- 15 νομοί εμφάνισαν περισσότερους θανάτους από γεννήσεις για πάνω από 41 χρόνια,
- 19 νομοί για 30–39 χρόνια,
- ενώ μόλις τρεις (Ρέθυμνο, Δωδεκάνησα, Ηράκλειο) είχαν αρνητικά ισοζύγια μόνο για 1 έως 4 έτη.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι ότι σε έξι νομούς Αρκαδία, Λακωνία, Λευκάδα, Μεσσηνία, Φωκίδα και Λέσβος, η υπεροχή των θανάτων έναντι των γεννήσεων καταγράφεται αδιάλειπτα για 45 συνεχόμενα χρόνια.
Ο κ. Κοτζαμάνης αποδίδει αυτές τις έντονες διαφοροποιήσεις στη μεταπολεμική εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση και στη διαφοροποιημένη γονιμότητα των γενεών μετά το 1980, που οδήγησαν σε ανισόρροπη ηλικιακή κατανομή: κάποιες περιοχές συγκεντρώνουν πλέον πολύ περισσότερους ηλικιωμένους από νέους, γεγονός που επιδεινώνει τα ήδη αρνητικά φυσικά ισοζύγια και επιταχύνει τη δημογραφική τους συρρίκνωση.
